Hipertiroidi

Boyun ön bölgesinde yer alan tiroid bezinden salgılanan tiroid hormonları vücudun metabolizma hızından sorumludur. Az tiroid hormon üretiminde metabolizmada yavaşlama, fazla tiroid hormon üretiminde ise metabolizma da hızlanma görülür.

Hipertiroidi durumunda görülen metabolizmada hızlanma olması da genel olarak tüm sistemlerde aşırı çalışma ve aşırı üretim sonucuna sebep olur.

Hipertiroidi Nedir?

Tiroid bezinden serbest tiroid hormonlarının  (serbest T4 ve serbest T3) aşırı salgılanması durumudur. Kanda aşırı tiroid hormonu olduğunda tüm organlara daha hızlı çalışmaları gerektiği mesajı gider.

Bunun sonucunda da terleme, ellerde titreme, kalp hızında artışa bağlı olarak çarpıntı, sindirim sisteminin aşırı çalışması sonucu ishal, kilo kaybı gibi şikayetler görülebilir.

Hipertiroidiye otoimmün bir durum olan Graves Hastalığı, tiroid nodülleri ve tiroidit gibi durumlar sebep olabilir.

Hipertirodi Belirtileri Nelerdir?

En sık karşılaşılan belirtiler;

• Hızlı veya düzensiz kalp atışı (çarpıntı)
• İstemsiz kilo kaybı
• İştahta artma olması, fazla yemek yemeye rağmen kilo almama aksine kilo kaybı olması
• Aşırı sinirlilik,  Kaygı düzeyinde artma
• Ellerde titreme, her iki elde de
• Isıya tahammülsüzlük (çok sıcak hissetme)
• Aşırı terleme
• Sık bağırsak hareketleri veya ishal olması
• Adet düzensizlikleri
• Yorgunluk veya kas güçsüzlüğü
• Uyuma zorluğu (uykusuzluk)
• İnce ve nemli cilt
• Saç dökülmesi
• Özellikle Graves hastalığında gözlerde dışa doğru büyüme
• Tiroid bezinde büyüme (guatr)

Bu hastalığın daha ciddi ve tehlikeli olan semptomları şunlardır;

• Kalp ile ilgili semptomlar:  Hızlı kalp atışı veya düzensiz kalp atışı (atriyal fibrilasyon)  kalp yetmezliğine veya felce yol açabilir. Kan basıncında yükselme özellikle sistolik hipertansiyon görülebilir.
•  Tiroid fırtınası: Tehlikeli bir durumdur. Hastalarda; Ani aşırı ateş, Şiddetli hızlı kalp atışı, Deliryum veya konfüzyon, Çok düşük kan basıncı (şok) görülebilir, bu şikayetlerin olması acil bakım gerektirir.
• Şiddetli kas güçsüzlüğü: Nadir durumlarda hareketi veya hatta nefes almayı bozabilir.
• Göz komplikasyonları (Graves orbitopatisi): Gözlerde dışarı doğru büyüme olması görme sorunlarına yol açıp hatta görme kaybına kadar ilerleyebilir.

Bir kişi bu hastalığa sahipse ve şiddetli kalp semptomları, çok yüksek ateş, konfüzyon veya nefes alma zorluğu geliştirirse dahiliye doktoruna başvurabilir.

Hipertiroidi Neden Olur?

Sık görülme nedenleri;

• Graves hastalığı:  En yaygın neden olup bağışıklık sisteminin tiroidi aşırı uyarmasından kaynaklı gelişen bir otoimmün hastalıktır. Kadınlarda erkeklerden yaklaşık 7-10 kat daha yaygındır. Ailesel geçiş olabilir. Genç ve orta yaş kadınlarda görülen en sık nedenidir.
•  Toksik tiroid nodülleri: Toksik adenom veya multinodüler guatr gibi tiroid bezinin  aşırı hormon üretmesine yol açan tiroid bezinde yer alan kitlelerdir.
•  Tiroidit (tiroid iltihabı): Bazen viral enfeksiyonlardan veya hamilelikten sonra oluşan geçici tiroid hormon üretim fazlalığının olduğu durumlardır.
• Aşırı iyot alımı: Diyet ile aşırı iyot alınması ya da iyot takviyesi kullanılması, İlaçlar: Amiodaron gibi ilaçlar, Kontrast madde: Tomografi ya da anjiografilerde kulalnılan kontrast madde kaynaklı olabilir.
• Hipotiroidi tedavisinin fazla verilmesi:  Hipotiroidi nedeniyle tiroid hormonu kullanana hastalara ilaç dozunun fazla gelmesi

Hipertiroidi Çeşitleri Nelerdir?

1- Graves Hastalığı;

Vakalarının yaklaşık %60-80’ini oluşturur. Kişinin kendi bağışıklık sistemi tarafından üretilen antikorlar tiroid bezini aşırı hormon üretmeye teşvik eder. Bazen göz semptomlarıyla birlikte gelir (Graves orbitopatisi)

2- Toksik Multinodüler Guatr (Plummer Hastalığı) :

Tiroid bezinde birden fazla aşırı aktif nodül olmasıdır.  Yaşlı yetişkinlerde daha yaygındır. Zamanla yavaşça gelişir

3- Toksik Adenom :

Aşırı hormon üreten tek bir aktif tiroid nodülünün olmasıdır. Daha az yaygındır, genellikle ultrason veya tarama ile bulunur.

4- Subakut (de Quervain) tiroiditi ve doğum sonrası tiroiditi:

Tiroid bezinin iltihabı, genellikle viral enfeksiyon veya hamilelikten sonra görülür. Depolanmış tiroid hormonlarının geçici olarak salınmasına neden olur.

• 5- İyot Kaynaklı Hipertiroidizm:

Aşırı iyot alımından kaynaklanır (örn. amiodaron, kontrast madde gibi bazı ilaçlar)

Hipertiroidi Tedavisi Nasıldır?

Tedavi seçenekleri;

• İlaç Tedavisi:
• Tedavide anti tiroid ilaçlar (metimazol ya da propiltiourasil ) ya da beta bloker ilaçlar kullanılır. Anti tiroid ilaçlar ile tiroid hormon üretimi azaltılır. Özellikle graves hastalığı varlığında anti tiroid ilaçlar kullanılır.
• Radyoaktif iyot tedavisi:
• Radyoaktif iyot ile aşırı çalışan tiroid hücrelerinin yok olması sağlanır. Graves hastalığında, toksik nodüler ve multinodüler guatr tedavisinde tercih edilir.  Kalıcı hipotiroidiye yol açıp, hastaların ömür boyu tiroid hormonu tedavisi almasına sebep olabilir.
• Cerrahi tedavi (tiroidektomi):
• İlaç tedavisinin etkisiz olduğu, büyük guatrın olduğu, nodülün bası belirtilerine sebep olduğu ya da kanserden şüphenilen durumlarda başvurulacak tedavi yöntemidir.

Tiroidite bağlı hipertiroidi hastalarında hastayı takibe alıp, şikayetlerini kontrol altına almak için beta bloker kullanımı yeterlidir. Hipertiroidi durumu kendiliğinden zamanla geçecektir.

Fazla iyot kullanımına bağlı gelişen tirodi bezinin aşırı çalıştığı vakalarda ise iyot alımını kesmek yeterli olacaktır.

Hipertiroidi Risk Faktörleri Nelerdir?

• Aile öyküsü; Graves hastalığı veya tiroid sorunları olan bir ebeveyniniz veya kardeşiniz olması riskinizi artırır.
• Kadın cinsiyeti; Kadınların hipertiroidizm geliştirme olasılığı erkeklerden 7-10 kat daha fazladır.
• Yaş; Graves hastalığı: genç ila orta yaşlı yetişkinlerde (20-40 yaş) en yaygındır. Toksik nodüler guatr: yaşlı yetişkinlerde (50+ yaş) daha yaygındır.
• Otoimmün hastalıklar; Başka otoimmün hastalıklarınız varsa (tip 1 diyabet, romatoid artrit, lupus gibi), riskiniz artar.
• İyot maruziyeti; Diyetinizde aşırı iyot olması veya iyot içeren ilaçların (amiodaron gibi) kullanımı özellikle nodüler tiroid hastalığı olan kişilerde hipertiroidizmi tetikleyebilir.
• Gebelik; Bazı kadınlarda doğumdan sonra geçici hipertiroidizme neden olabilen doğum sonrası tiroidit gelişebilir.
• Tiroid nodülleri veya guatr: Tiroid nodülü olan hastaların nodülleri yaşla birlikte toksik nodüllere dönüşebilir.

Hipertirodi Beslenme Nasıl Olmalı?

Bu rahatsızlığa sahip hastanın beslenmesinde dikkat etmesi gereken bazı önemli noktalar bulunmaktadır.

• İyot alımını sınırlayın: Yosun, deniz yosunu, iyotlu tuz, kabuklu deniz ürünleri ve bazı takviyeler gibi iyot açısından zengin yiyeceklerden kaçının. (Özellikle radyoaktif iyot tedavisini bekliyorsanız önemlidir.)
• Yeterli kalori ve protein alın: Bu rahatsızlık metabolizmayı hızlandırıp kilo ve kas kaybı riskini artırır. Yeterli kalori alımı bu açıdan önemlidir. Yağsız proteinler, sağlıklı yağlar ve tam tahıllar içeren dengeli öğünler yiyin.
• Kalsiyum ve D vitamini: Yüksek tiroid hormonu seviyeleri kemikleri zayıflatabilir → süt ürünleri, yapraklı yeşillikler ve güçlendirilmiş yiyecekler diyetinizde mutlaka bulunsun. D vitamini takviyesi almayı ihmal etmeyin.
• Uyarıcılardan kaçının: Kalp atış hızınızı ve kaygınızı kontrol etmeye yardımcı olmak için kafeini (kahve, çay, enerji içecekleri) azaltın. Bu hastalıkta zaten taşikardi ve çaprıntı olması beklendiğinden, kafein gibi çarpıntıyı artırıcak maddelerin tüketilmesi durumu daha da  kötüleştirecektir.
• Su İçme: Bu rahatsızlık durumunda terlemede artış olduğundan, mevcut su kaybını yerine koymak önemlidir. 
• Antioksidan açısından zengin besinler: Meyveler, sebzeler ve kuruyemişler oksidatif stresi yönetmeye yardımcı olur.

Hiçbir diyet tek başına bu rahatsızlığı tedavi edemez. Diyet tedaviyi destekler ancak ilaçların veya gerekli müdahalelerin yerini alamaz.

Graves hastalığı veya tiroidit için diyet değişiklikleri semptomları hafifletmeye yardımcı olur ancak hastalığın kendisini yavaşlatmaz.

Hipertiroidi İlaçları Nelerdir?

Tedavide anti tiroid ilaçlar veya beta bloker ilaçlar kullanılır.

• Anti tiroid ilaçlar; Metimazol ya da propiltiourasildir. Sıklıkla en sık kullanılan ilaç metimazoldür. Gebelik varlığında ise özellikle ilk 3 aylık dönemde propiltiourasil kullanılır.
• Beta bloker ilaçlar: Sıklıkla propranolol tercih edilir. Bu grup hastalarda görülen çarpıntı, kaygı bozukluğu, titreme gibi belirtilerin tedavisinde kullanılır.

Sık Sorulan Sorular

Hipertiroidi Yasak Yiyecekler Nelerdir?

Yüksek İyotlu Yiyecekler

• Deniz yosunu, yosun, nori
• İyotlu tuz
• Balık ve kabuklu deniz ürünleri
• İyot takviyeli takviyeler
• Süt ürünleri (orta düzeyde, tamamen kaçınılmamalı)

Hipertiroidizm zaten vücudu tiroid hormonlarıyla doldurur ve ekstra iyot durumu daha da kötüleştirebilir.

Kafein ve Uyarıcılar

• Kahve
• Enerji içecekleri
• Güçlü siyah/yeşil çay
• Bazı gazlı içecekler

Bunlar çarpıntı, titreme ve anksiyete gibi semptomları kötüleştirebilir

Çok İşlenmiş Gıdalar

(Fast food, Paketlenmiş atıştırmalıklar, Şekerli hamur işleri…)

Metabolizmaya stres katan şeker ve sağlıksız yağ oranı yüksek gıdalardan kaçının.

Hipertiroidi tedavi edilmezse ne olur?

Tedavi edilmediğinde özellikle kalple ilgili ciddi problemlere yol açabilir. Atrial fibrilasyon denilen ritm bozukluğu, kalp yetmezliği ve hatta inme gibi önemli sorunlar gelişebilir.

Bu rahatsızlığın acil durumu olan tiroid krizi gelişebilir, bu da acil müdahale gerektirir. Ölümcül olabilecek kadar ciddi bir tablodur.

Bu rahatsızlığa bağlı olarak kemik erimesi, kemik erimesine bağlı kemik kırıkları olabilir. Yine kilo kaybı, kas kaybı ve güçsüzlüğe bağlı olarak hastaların genel sağlık durumlarında bozulma görülür.

Bu hastalığın nedeninin graves hastalığı olduğu durumlarda gözle ilgili komplikasyonlar olabilir. Hastalarda görme kusurları, görme kayıpları olabilir.

Gebelikte Hipertiroidi Tehlikeli mi?

Evet,  hamilelikte hipertiroidizm düzgün yönetilmezse tehlikeli olabilir.

Hafif hipertiroidizm (erken gebelikte hCG hormonundan kaynaklanan) genellikle kendiliğinden düzelir. Tiroid hormon düzeyleri çok yükselmediği sürece genelde sorun olmaz.

Ortail a şiddetli hipertiroidizm dikkatli tedavi gerektirir (genellikle ilk trimesterde propiltiourasil [PTU] ile, ardından metimazol ile).

Tedavi edilmeyen veya yetersiz kontrol edilen hipertiroidizm hem anne hem de bebek için riskleri artırır.

Anne İçin Riskler

• Preeklampsi (tehlikeli derecede yüksek tansiyon)
• Kalp sorunları (aritmi, kalp yetmezliği)
• Tiroid fırtınası (nadir, yaşamı tehdit eden kriz)
• Düşük veya erken doğum

Bebek İçin Riskler

• Düşük doğum ağırlığı
• Erken doğum
• Büyüme kısıtlaması
• Fetal hipertiroidizm (annede Graves hastalığı varlığında tiroid uyarıcı antikorlar plasentaya geçerse)
• İyi bir tıbbi bakımla, hipertiroidizmi olan çoğu kadın güvenli bir hamilelik geçirebilir.

Hipertiroidi Ceviz faydalı mı?

Cevizler tiroid hormon seviyelerini doğrudan düzenlemez; hipertiroidizm için bir tedavi değildir.

Ayrıca, levotiroksin gibi tiroid ilaçları alıyorsanız, cevizler (soya veya yüksek lifli yiyecekler gibi) emilimi engelleyebilir; bu nedenle bunları ilaçtan birkaç saat arayla tüketmelisiniz.

Hipertiroidi hangi tuzu kullanmalı?

Tiroid hormonu aşırı salgılanan hastaların iyotsuz tuz kullanması gereklidir.

Hipertiroidi Bitkisel Tedavisi?

Bu rahatsızlık ciddi bir tıbbi durumdur,  bitkiler antitiroid ilaçların, radyoaktif iyot veya cerrahi gibi tıbbi tedavilerin yerini tutamaz.

Bununla birlikte, bazı bitkisel veya doğal yaklaşımlar tıbbi tedaviyle birlikte hafif semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.

Bitkiler tiroid ilaçlarıyla etkileşime girebilir. Bazı bitkiler iyot içerebilir veya hormon seviyelerini tahmin edilemeyecek şekilde etkileyebilir.

Herhangi bir bitkisel ürünü denemeden önce daima takibinizi yapan dahiliye uzmanı ile görüşün.

Hipertiroidi kilo kaybı yapar mı?

Hipertiroidi de kilo kaybı genellikle beklenen bir bulgudur.

Hipertiroidi cinselliği olumsuz etkiler mi?

Evet, hipertiroidizm hem kadınlarda hem de erkeklerde cinselliği olumsuz etkileyebilir.

Kadınlarda

• Düzensiz veya hiç adet görmeme
• Azalmış libido (cinsel istek)
• Vajinal kuruluk cinsel ilişki sırasında rahatsızlık veya ağrı
• Cinsel ilgiyi azaltan yorgunluk ve ruh hali değişimleri

Erkeklerde

• Azalmış libido
• Sertleşme bozukluğu (ereksiyonu sürdürmede zorluk)
• Azalmış sperm sayısı veya doğurganlık sorunları (tedavi edilmezse)

Aşırı tiroid hormonları seks hormonlarının (östrojen, progesteron, testosteron gibi) dengesini bozar, enerji seviyelerini etkiler ve kaygı veya sinirlilik gibi duygusal semptomlara neden olabilir. Bunların da hepsi cinsel tatmini azaltabilir.

Uygun tedavi ve tiroid hormonu kontrolü ile çoğu cinsel semptom zamanla iyileşir veya ortadan kalkar.