Hipotiroidi, tiroid hormon eksikliğine bağlı olarak görülen sık görülen bir endokrin hastalıktır. Genel toplumda görülme sıklığı %5 olup, hasta olduğunun farkında olmayan %5 lik bir kısmın da olduğu tahmin edilmektedir.
Tiroid hastalıkları iyot eksikliğinin olduğu bölgelerde daha çok görülür, en sık hipotiroidi nedeni iyot eksikliğidir. İyot eksikliğinin olmadığı gelişmiş ülkelerde hipotiroidinin görülmesinin en sık nedeni ise Hashimato tiroidittir.
Hipotiroidi genel olarak bazı hastalarda çok az belirti verse de bir kısım hastada ise eğer tiroid hormon eksikliği ciddi boyutlara ulaşmışsa koma ve ölüme yol açacak kadar da önemli bir durumdur.
Hipotiroidi nedir?
Hipotirodi, tiroid bezi tarafından üretilen tiroid hormon üretiminin azalması ile ilişkili bir durumdur. Bu durum tiroid bezi kaynaklı ya da beyinde hipofiz bezi kaynaklı olabilir.
Hipofiz bezi tarafından üretilen TSH hormonu, tiroid bezinin serbest tiroid hormonları olarak bilinen serbest T3 ve serbest T4 üretmesini sağlar. Tiroid bezi tarafından üretilen bu hormonlar ile sağlıklı bir tiroid dengesi sağlanmış olur.
Sağlıklı bir tiroid dengesinin sağlanması ile vücut metabolizması da dengede kalır. Hipotiroidi durumunda vücut metabolizma hızında yavaşlama ve buna bağlı olarak gelişen ek problemler olur.
Hipotiroidi türleri nelerdir?
Üç ana başlıkta değerlendirilir.
1- Primer hipotiroidi:
Tiroid bezinin az miktarda tiroid hormonu üretmesi anlamına gelir.
2- Sekonder hipotiroidi :
Tiroid bezinde temel olarak bir problem yoktur, hipofiz bezinden salgılanan TSH üretiminde sorun vardır. Hipofiz bezinde patolojik bir durum vardır.
3- Tersiyer hipotiroidi :
Hipotalamustan üretilen TRH ( hipofizden TSH üretilmesini sağlar)da sorun vardır, bu da yetersiz TSH üretimi devamında da tiroid bezinden yetersiz tiroid hormon üretimine neden olur. Nadir görülür.
Hipotiroidi nedenleri?
Primer hipotiroidi nedenleri şunlardır;
- Kronik lenfositik tiroidit (otoimmün, hashimato tiroiditi)-
- İyot eksikliği
- Doğum sonrası görülen tiroidit (Doğumdan 2-10 ay sonra kadınların %10’unda görülebilir.)
- Subakut (granülomatöz) tiroidit
- İlaç ilişkili hipotiroidi
- İyatrojenik hipotiroidi (cerrahi sonrası)
- Boyuna radyoterapi sonrası
- Doğumsal tiroid problemleri (tiroid bezinin gelişmemesi)
Santral hipotiroidi (sekonder ve tersiyer hipotiroidi) nedenleri;
- Hipofiz adenomu
- Hipotalamus tümörleri
- Lenfositik hipofisit
- Sheehan sendromu
- Beyine ya da hipofize radyoterapi öyküsü olması
- İlaçlar ( dopamin, opioidler…)
- TRH direnci olması
Hipotiroidi Belirtileri Nelerdir?
Tiroid hormonu az üretimi rahatsızlığı bazı hastalarda belirgin belirti göstermeyebilirken, genel olarak bedensel ve zihinsel yavaşlama belirtileri görülür.
Sık görülebilen şikayetler;
- Halsizlik, yorgunluk
- Kilo alımı
- İştah artışı
- Aşırı üşüme, soğuğa tahammülsüzlük
- Aşırı uyuma, kolay uyanamama
- Saç dökülmesi
- Duygusal değişkenlik görülmesi, depresyon
- Kas ve eklem ağrısı, çabuk yorulma
- Bilişsel fonksiyonlarda azalma, unutkanlık, dikkat dağınıklığı
- Terlemede azalma
- Kabızlık
- Adet düzensizlikleri, bazı durumlarda fertilite azalması
Hipotiridi hastalarında sık görülen muayene bulguları;
- Kilo artışı
- Hareketlerde ve konuşmada azalma
- Cillte soluklaşma, kuruma ve kalınlaşma, sarılık
- Vucüt kıllarında azalma, yer yer dökülme
- Göz altında şişlik
- Vücut ısısında azalma
- Tiroid bezinde büyüme
- Sistolik kan basıncında azalma, diyastolik tansiyonda yükselme
- Kalp hızında azalma, bacaklarda şişlik, kalp etrafında ve karında sıvı birikimi
Hipotiroidi Teşhisi ?
Primer aşikar hipotiroidi tanısı, TSH seviyesinin referans aralığının (0.4-4.0 mIU/L)üzerinde ve serbest T4 düzeyinin ise referans aralığının altında olması durumunda koyulur.
Normal kabul edilen TSH değerleri yaşa ve gebelik durumuna göre değişkenlik gösterir.
Aşikar hipotiroidi yanı sıra bazı hastalarda subklinik hipotirodi görülebilmektedir. Serbet tiroid hormon düzeylerinin normal olduğu bu hastalarda TSH düzeyleri yüksektir. Hastaların hipotiroidi düşündüren belirti ve bulguları sıklıkla vardır.
Temel Risk Faktörleri:
- Otoimmün hastalıklar tiroid bezine doğrudan saldıran Hashimato tiroiditi gibi.
- İleri yaş kadınlarda görülme olasılığı daha fazladır.
- Aile geçmişi tiroid hastalığı olan yakın akrabalara sahip olmak riskinizi artırır.
- Önceden tiroid ameliyatı veya radyasyon tiroid bezini veya boyun bölgesini içeren tedaviler tiroid fonksiyonunu azaltabilir.
- İyot eksikliği veya fazlalığı hem çok az hem de çok fazla iyot tiroid dengesini bozabilir.
- Hamilelik veya doğum sonrası dönem bazı kadınlarda doğumdan sonra tiroid disfonksiyonu gelişir.
- Diğer otoimmün durumlar riski artıran tip 1 diyabet, çölyak hastalığı veya lupus gibi.
Hipotiroidi kimlerde daha çok görülür?
İyot eksikliğinin olduğu bölgelerde yaşayanlarda daha sık görülür.
Bazı gruplarda daha sık görülmektedir.
- Kadınlarda
- 65 yaş üzeri yaş grubunda
- Beyaz ırkta
- Otoimmün hastalığı olan bireylerde ( tip 1 DM, otoimmün gastrik atrofi, çölyak hastalığı…)
- Turner sendromu ve down sendromu varlığında daha sık hipotiroidi görülür.
Hipotiroidi Tedavisi 2025?
Hipotiroidi tedavisinde levotiroksin (LT4) kullanılmaktadır. Ortalama günlük başlangıç dozu 1·2—1·6 μg/kg’ dır. Ancak tedaviye başlanacak levotiroksin dozu hastanın yaşı, kilosuna, TSH düzeyi ve ek hastalık (kalp hastalığı …) durumuna göre takip edilen doktor tarafından farklı olarak belirlenebilir.
Levotiroksin sabah aç karnına, yemekten 30-60 dk önce alınır. Takipte kullanılan ilaçta değişiklik yapılmaması önerilir. Levotiroksin kullanırken yanında emilimini bozacak ( demir, kalsiyum, antiasitler, proton pompa inhibitörü olan mide ilaçları… gibi) başka ilaç alınmaması önerilir.
İlaç başlandıktan ya da her ilaç dozu değişimi yapıldıktan 4-12 hafta sonra TSH düzeylerine tekrar bakılır. Hastanın TSH düzeyi stabil hale geldikten sonra 6-12 ayda bir kontrol edilmesi yeterlidir.
Bir grup hastada levotiroksin kullanımına rağmen hastalarda klinik olarak düzelme görülmeyebilir. İlgili diğer nedenler dışlandıktan sonra tedavide LT4 ve LT3 birlikte verilmesi düşünülebilir.
Hipotiroidi Hastaları için önemli olan Vitamin ve Mineraller?
Hipotiroidizmde, belirli vitamin ve mineralleri yönetmek önemlidir çünkü bunlar doğrudan tiroid fonksiyonunu, hormon üretimini veya ilaç emilimini etkiler.
İyot
İyot, tiroid hormonlarının yapımında önemlidir. İyot açısından zengin diyetlerin veya iyotlu tuzun olduğu bölgelerde, çoğu insan yeterli miktarda iyot alır.
Selenyum
Selenyum, T4’ü (inaktif tiroid hormonu) T3’e (aktif form) dönüştüren enzimi destekler. Brezilya fıstığı, yumurta ve deniz ürünleri iyi kaynaklardır.
Selenyum takviyesi, Haşimato’daki tiroid antikorlarını azaltmaya yardımcı olabilir ancak tıbbi gözetim altında dikkatli bir şekilde alınmalıdır.
Çinko
Çinko, tiroid hormonu metabolizmasında rol oynar. Eksikliği hormon üretimini bozabilir ve hipotiroid semptomlarını kötüleştirebilir. Kaynaklar arasında et, kuruyemişler ve baklagiller bulunur.
Demir
Demir, tiroid hormonu sentezi için çok önemlidir. Düşük demir seviyeleri (özellikle adet kanaması yoğun olan kadınlarda) tiroid fonksiyonunu etkileyebilir.
Ancak dikkatli olun: demir takviyeleri birlikte alındığında levotiroksinin emilimini azaltabilir, bu nedenle aralıklı olmalıdırlar.
Kalsiyum
Özellikle takviyelerden veya süt ürünlerinden alınan kalsiyum da tiroid hormonu emilimini etkileyebilir.
D Vitamini
D vitamini eksikliği tiroid hastalıkları olan kişiler arasında sık görülür.
Seviyeleri düşükse D vitamini takviyesi genel sağlığı ve bağışıklık düzenlemesini destekler.
B Vitaminleri
B12 eksikliği, özellikle otoimmün rahatsızlıkları olan kişilerde hipotiroidizmle birlikte ortaya çıkabilir. Yorgunluk, güçsüzlük ve sinir sorunları gibi semptomlar örtüşür, bu nedenle test ve takviye yardımcı olabilir.
Sık Sorulan Sorular
Hipotiroidi beslenme nasıl olmalı?
Tiroid hormonu az üretimi rahatsızlığına özel bir diyet programı yoktur. Ancak iyot eksikliğinin subklinik hipotiroidi olan hastalarda daha çok görüldüğü gözlemlenmiştir. İyottan zengin gıda ile beslenme önerilebilir.
Ancak aşırı iyot tüketiminin de tiroid bezinin fonksiyonunu bozduğu bilinir. O yüzden kontrolsüz iyot takviyesi kullanılması iyi değildir.
Deniz ürünleri, sebze, düşük yağlı protein, kuruyemiş ve tahıldan zengin beslenme anti oksidan ve anti-inflamatuvar içerikten zengin olduğu için bu rahatsızlığa sahip hastalarına da iyi gelecektir.
Tiroide iyi gelmeyen yiyecekler nelerdir?
Tiroid hormonlarını direkt etkileyen bir besin grubu yoktur. Ancak bazı gıdalar tiroid bezinin büyümesine yol açabilir. Guatrojen besinler denilen lahana grubu sebzeler (lahana, karnabahar, …) özellikle tiroid bezinde büyümesi olan hastalarda kısıtlı kullanılmalıdır.
Tiroid ilacı kullanılmazsa ne olur?
Tiroid ilacının kullanılmaması durumunda tiroid hormon seviyeleri daha da yetersiz duruma gelecek ve hastaların şikayetleri daha da artacaktır.
Kansızlık, kolesterolde yükseklik, tansiyonda yükselme, karaciğer değerlerinde bozulma, kalp yetmezliğine kadar ilerleyebilecek kalp ile ilgili problemler olabilir.
Hipotiroidi kendiliğinden geçer mi?
Hipotiroidi kendiliğinden düzelmeyen mutlaka ilaç kullanılması gereken bir durumdur.
Ancak hipotiroidinin nedeninin hashimato tiroiditi gibi otoimmün olay nedeniyle gelişmişse; beslenme düzenlenmesi, stres yönetiminin sağlanması gibi bağışıklık sisteminin desteklenmesi ile bazı hastalarda fayda sağlanabilir.
Hipotiroidi tedavi edilmezse ne olur?
Hastalarda miksödem komasına kadar ilerleyen hipotiroidi tablosu gelişebilir. Hipotiroidide görülen belirtiler daha da ciddi hale gelir.
Hipotiroidi tsh değerleri ne olmalı?
Yetişkinlerde TSH değerlerinin 0.4-4.0 mIU/L olması beklenir. Ancak gebelikte bu değerler gebelik haftasına göre değişkenlik gösterir.
Yine yaşlı hastalarda, 60-80 yaş arasındakilerde TSH 3-6 mU/L, 80 yaş üzerinde ise TSH ≤10 mU/L olması yeterlidir.
Hipotiroidi selenyum tedavisi etkili mi?
Selenyum tiroid bezi hastalıklarında önemli rolü olduğu düşünülen elementlerdendir. Özellikle otoimmün tiroiditlerde daha etkili olduğu düşünülmektedir.
Selenyum eksikliğinde tiroid hastalığının daha çok ortaya çıktığını gösteren çalışmalar olsa da selenyumum hipotiroidi de kesin olarak etkili olduğu söylenemez. Ancak selenyum düzeyi düşük olan hastalara selenyum desteği verilmelidir.
Hipotiroidi iyot kullanımı nasıl olmalı?
Yetişkinlerin günlük 150 µg, gebe ve emzirenlerin ise günlük 200 µg iyot alması önerilmektedir.
Zencefil Hipotiroidi iyi gelir mi?
Zencefili ile hipotiroidi arasında direkt bir ilişki yoktur. Ama inflamasyonu azaltıcı etkisi olan zencefil tiroid hastalığı olanlarda kullanılabilir.
Hipotiroidi gebe kalmaya engel mi?
Hipotiroidi ile üreme sistemine ait problemler ilişkilidir. Kadın hastalarda adet düzensizliği, yumurtlama problemleri ve kısırlık görülebilir. O yüzden TSH değerlerinin gebelik isteyen kadınlarda 2.5 IU/L altında olması hedeflenir.
Hipotiroidi koması nasıl olur?
Hipotiroidi tanısı olup ilacını almayan ya da tanı almamış ciddi hipotiroidi hastalarında özellikle ciddi stres durumunda görülür.
Hastalarda bilinç düzeyinde değişkenlik, hipotermi, kalp hızında azalma, solunumda bozulma, kan sodyum düzeyinde azalma, kalpte büyüme, kalp etrafında sıvı toplanması, kardiyojenik şok ve karında sıvı toplanması yani asit oluşumu görülür.
Hipotiroidi kilo kaybı yapar mı?
Tiroid hormonu az üretimi rahatsızlığına sahip hastalarda kilo kaybı beklenmez. Genel olarak metabolizmanın yavaşlamasına bağlı olarak hastalarda daha çok kilo alınması beklenir.
Hipotiroidi genetik midir?
Özelikle hashimato tiroiditi olan hastalarda ailesel geçişin olduğu bilinmektedir. Ailede hashimato tiroidit hastasının olması durumunda diğer aile bireylerinde de hipotiroidi görülme sıklığı yüksektir.
Hipotiroidi endişe kaygı yapar mı?
Hipotiroidi durumunda hastaların duygu durumlarında bozukluk beklenen bulgudur. Hatta bazı hastalarda depresyon görülebilir.
Hipotiroidi nefes darlığı yapar mı?
Evet, nefes darlığına neden olabilir, ancak genellikle dolaylı yollarla.
Detay:
Azalmış akciğer kapasitesi yavaşlamış metabolizma genel akciğer fonksiyonunu azaltabilir.
Kalp etkileri hipotiroidizm bradikardiye (yavaş kalp hızı) veya kalp yetmezliğine neden olabilir, bu da özellikle efor sırasında nefes darlığına katkıda bulunabilir.
Nefes darlığı ani veya şiddetliyse, daha acil bir şeye işaret edebileceğinden tıbbi yardım almak önemlidir. Bir semptom kontrol listesi istiyorsanız bana bildirin!
Haşimato ve Hipotiroidi Farkı?
Hashimoto ile hipotiroidizm arasındaki farkın net bir dökümü:
Hashimoto tiroiditi:
- Bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırdığı bir otoimmün hastalık.
- Zamanla, bu saldırı tiroid bezine zarar vererek hormon üretme yeteneğini azaltır.
- Birçok ülkede en yaygın nedenidir.
Hipotiroidizm:
- Tiroid bezinin yeterli tiroid hormonu üretmediği bir durum.
- Birçok nedeni olabilir: Hashimato, iyot eksikliği, ameliyat, radyasyon, bazı ilaçlar veya doğuştan gelen faktörler.
- Hashimoto, bu rahatsızlığın bir nedenidir, ancak tek nedeni değildir.
Kısaca: Hashimoto bir hastalıktır; hipotiroidizm sonuçtur (düşük hormon seviyeleri) ancak hipotiroidizm başka nedenlerle de ortaya çıkabilir.
Hipotiroidi Gebe Kalmaya Engel mi?
Bu rahatsızlık gebeliği tamamen engellemez, ancak tedavi edilmezse gebe kalmayı ve sağlıklı bir gebelik sürdürmeyi zorlaştırabilir.
Nedeni:
- Düşük yapma riskinin artması tedavi edilmeyen hipotiroidizm erken gebelik kaybı riskini artırır.
- Doğurganlık sorunları yumurta kalitesini ve rahim ortamını etkileyebilir.
İyi haber: Uygun tedaviyle (genellikle tiroid hormonu replasmanı), hipotiroidizmi olan çoğu kadın gebe kalabilir ve sağlıklı gebelikler geçirebilir.