Kabızlık

Kabızlık seyrek, zor veya ağrılı bağırsak hareketleriyle oluşan yaygın bir sindirim sorunudur. Her yaştan insanı etkileyebilir.

Her ne kadar genellikle geçici olsa da bazı durumlarda kronikleşebilir. Bu da hastaların yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bir duruma dönüşür.

Stresin barsak üzerinde önemli etkisi vardır.  Zihin-bağırsak bağlantısı her zaman akılda tutulmadır. Beyin ve bağırsak sinir sistemi aracılığıyla iletişim kurar; duygusal bozukluklar bağırsak hareketliliğini bozabilir.

Kabızlık tedavisi bazı durumlarda kolaylıkla sağlanırken, bir grup hastada ise maalesef çok zor olabilmektedir. Tedavide diyet değişiklikleri, laksatifler, davranışsal terapi veya biyofeedback seçenekleri mevcuttur.

Şiddetli veya kalıcı kabızlık, dışkıda kan, geçmeyen ağrı, açıklanamayan kilo kaybı ve bağırsak alışkanlıklarında ani değişiklikler olması durumunda dahiliye doktoru ile görüşmekte fayda vardır.

Kabızlık Nedir?

Kabızlık, dışkılamayı düzenli olarak zorlaştıran ya da eksik veya sert bağırsak hareketlerine neden olan yaygın bir durumdur.

Genellikle şu şekilde tanımlanır:

• Haftada üçten az bağırsak hareketi yapmak
• Sert, kuru veya topaklı dışkılama
• Dışkılama sırasında zorlanma veya rahatsızlık
• Bağırsakların tamamen boşalmadığı hissi

Kişilerin her zamanki kadar kolay veya sık “çıkamaması” anlamına gelir. Hastalar kendilerini sıkışmış, şişkin veya rahatsız hissedebilirler.

Çoğu durumda kabızlık geçici ve zararsızdır ve genellikle diyet, yaşam tarzı veya stresten kaynaklanır. Herkesin uygulayabileceği birkaç basit öneriyle düzelebilir. 

Ancak sıklaşırsa veya uzun süreli hale gelirse, özellikle ağrı, kanama veya kilo kaybıyla birlikteyse tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyulabilir.

Kabızlık Belirtileri Nelerdir?

Kabızlık, yoğunluğu değişen bir dizi rahatsız edici belirtiye neden olabilir.

En yaygın belirtiler:

Birincil Belirtiler

• Haftada 3 kereden az seyrek bağırsak hareketleri
• Sert, kuru veya topaklı dışkı olması, dışkılar küçük çakıl taşları gibi görünebilir veya çıkarılması zor olabilir
• Dışkılama sırasında ıkınma (Dışkılama yapmak için sertçe ıkınma ihtiyacı )
• Bağırsağın tam olarak boşalmadığı hissi
• Manuel manevralara ihtiyaç duyma (Dışkıyı çıkarmak için parmakları kullanma veya karına baskı uygulama gibi )

Ek Belirtiler

• Karın şişkinliği veya şişmesi
• Kramp veya rahatsızlık
• Mide bulantısı veya iştah azalması
• Gaz
• Rektal basınç veya ağrı

Kabızlık Neden Olur?

Kabızlık birçok nedene bağlı olarak görülebilir. Basitçe fonksiyonel (primer) , sekonder kabızlık (altta yatan bazı hastalıklara bağlı) ve psikolojik nedenlere bağlı kabızlık olarak 3 sınıfta değerlendirilebilir. 

1. Fonksiyonel Kabızlık

Bu en yaygın türdür ve altta yatan bir hastalık olmadan ortaya çıkar. Kolon ve rektumun çalışma şekliyle ilgilidir.

3 alt türü vardır.

• Normal geçişli kabızlık: Dışkı normal bir hızda hareket eder, ancak hastalar kabız hissederler.
• Yavaş geçişli kabızlık: Kolon dışkıyı çok yavaş hareket ettirir, genellikle sinir veya kas disfonksiyonu nedeniyle görülür.
• Pelvik taban disfonksiyonu (dissinerjik dışkılama): Bağırsak hareketlerinde kullanılan kaslar düzgün bir şekilde koordine olmaz.

Yaşam tarzı faktörleri (düşük lif, düşük su alımı), dışkılama dürtüsünü görmezden gelme, kötü tuvalet alışkanlıkları fonksiyonel kabızlık görülmesine yol açan sebeplerdendir.

2. İkincil Kabızlık

Kabızlığa sebep olabilecek başka bir hastalık olması durumudur. İlaçlar veya tıbbi hastalıklar gibi dış faktörler nedeniyle ortaya çıkar.

• İlaçlar: Opioidler, antidepresanlar, demir takviyeleri, kalsiyum veya alüminyum içeren antiasitler
• Tıbbi durumlar: Diyabet, hipotiroidizm, Parkinson hastalığı, multipl skleroz, kolon kanseri
• Yapısal sorunlar: Kolon darlıkları, tümörler, rektal prolapsus

Tedavi, altta yatan nedenin yönetilmesine odaklanır.

3. Psikolojik veya Psikojenik Kabızlık

Kabızlık, zihinsel sağlık veya duygusal faktörlerle bağlantılıdır. Bu durum genellikle işlevsel bir gastrointestinal bozukluk olarak kabul edilir.

Tetikleyici nedenler;

• Stres ve kaygı, depresyon
• Yeme bozuklukları (örneğin, anoreksiya, bulimia)
• Çocukluk çağı travması veya çocuklarda davranışsal geri çekilme

Kabızlığa Ne İyi Gelir?

Kabızlık genellikle basit yaşam tarzı değişiklikleri, evde hazırlanabilecek doğal çözümler veya tıbbi tedavilerle giderilebilir.

Kabızlık acilen nasıl giderilir: 7 Etkili Yöntem

1. Yüksek lifli gıdaların tüketilmesi

 Lif, dışkıya hacim kazandırır ve geçişini kolaylaştırır. Günlük 25-30 gram lif alınması önerilir. İyi lif kaynakları;

• Tam tahıllar (yulaf, esmer pirinç)
• Meyveler (elma, armut, kuru erik, incir)
• Sebzeler (brokoli, havuç, ıspanak)
• Baklagiller (mercimek, fasulye, nohut)
• Kuruyemişler ve tohumlar (chia tohumları, keten tohumları)

2. Daha fazla su tüketilmesi

Dehidratasyon dışkıyı sertleştirir. Günde en az 8 bardak su içmek dışkıyı yumuşatır ve düzenliliğini destekler.

3. Fiziksel Aktivitenin artırılması

Düzenli hareket bağırsak hareketliliğini uyarır. Yürüyüş (günde 30 dk), hafif koşu, yoga veya esneme gibi aktiviteler yapılması önerilir.

4. Tuvalet Rutini oluşturulması

Her gün aynı saatte, tercihen yemeklerden sonra tuvalete gidin.

5. Doğal Çözümler

• Sabahları limonlu ılık su
• Kuru erik suyu veya kuru erik
• Zeytinyağı veya keten tohumu yağı (aç karnına 1 yemek kaşığı)
• Psyllium kabuğu (karnıyarık otu, doğal lif takviyesi)

 6. Reçetesiz Satılan Takviyeler

• Dışkı yumuşatıcılar (örn. docusate)
• Ozmotik müshiller (örn. laktuloz, polietilen glikol)
• Uyarıcı müshiller (örn. senna, bisakodil)

Bu grup ilaçların ara sıra kullanılması önerilir. Uzun süreli kullanım bağımlılığa yol açabilir, sürekli kullanım gerekirse bir doktora danışılması gereklidir.

7. Stresi ve Duygusal Faktörlerin ele alınması

Stres, bağırsak-beyin eksenini bozabilir. Farkındalık, terapi veya gevşeme teknikleri psikolojik kabızlığa neden olabilir.

Hamilelikte Kabızlığa Ne iyi Gelir?

Kabızlık,  hormonal değişiklikler, büyüyen rahimden kaynaklanan baskı ve demir takviyeleri nedeniyle hamile olan hastalarımızda çok sık görülebilmektedir. Neyse ki, basit yaşam tarzı ayarlamalarıyla güvenli bir şekilde yönetilebilir.

1. Daha fazla lif tüketilmesi

Dışkıyı yumuşatmak ve bağırsak hareketlerini desteklemek için günlük 25-30 gram lif hedefleyin. Hamilelikte güvenli lif açısından zengin yiyecekler:

• Taze meyveler (özellikle kuru erik, armut, kabuklu elma)
• Sebzeler (havuç, ıspanak, brokoli)
• Tam tahıllar (yulaf ezmesi, esmer pirinç, tam buğday ekmeği)
• Baklagiller (mercimek, nohut)

2. Yeterli su içilmesi

Günlük 8-10 bardak su içilmesi gereklidir.  Sabahları ılık sıvılar (bitki çayları veya limonlu ılık su gibi) da bağırsak hareketlerini uyarabilir.

3. Hafif egzersiz yapılması,

Orta düzeyde fiziksel aktivite bağırsak hareketliliğine yardımcı olur. Yürüyüş, doğum öncesi yoga ve yüzme gebelikte yapılabilecek egzersizlerdir.  Ancak yeni egzersiz rutinlerine başlamadan önce iç hastalıkları uzmanı ile görüşebilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

Kabızlık için Fitil kullanılır mı?

Kabızlık için fitil uygulaması mevcuttur. Ancak sürekli kullanılması önerilmez. Yine erişkin yaş grubunda tercih edilen tedavi uygulamalarından değildir. Sıklıkla bebek ya da çocuklukta tercih edilir.

Lavman uygulamaları ise erişkinlerde daha çok tercih edilen, hızlı rahatlama istenen durumlarda başvurulan uygulamadır.

Kabızlığa çözüm olarak Yoğurt iyi gelir mi?

Yoğurt iyi bir probiyotik kaynağı olması sebebiyle kabızlık şikayeti olan hastalarda tüketilmesi önerilen besinlerdendir.

Zeytinyağı kabızlığa iyi gelir mi?

Evet, zeytinyağı hafif ila orta şiddette kabızlığı gidermeye yardımcı olabilir, özellikle de diğer yaşam tarzı değişiklikleriyle birlikte doğal bir çare olarak kullanıldığında olumlu etkileri olmaktadır.

• Bağırsakların doğal kayganlaştırıcısı olarak etki eder
• Dışkıyı yumuşatır ve geçişini kolaylaştırır
• Sert etkiler olmadan yumuşak bağırsak hareketlerini uyarır

Aşırı zeytinyağı kullanımı ishal veya mide kramplarına neden olabilir. Zeytinyağının kronik kabızlığın tedavisi olmadığı akılda tutulmalıdır.

Çay kabızlık yapar mı?

Çayın türüne ve ne kadar içtiğinize bağlıdır. Bazı çaylar kabızlığa neden olabilirken, diğerleri kabızlığı gidermeye yardımcı olabilir.

Kabızlığa Neden Olabilecek Çaylar:

1. Kafeinli Çaylar (Siyah, Yeşil)

Kafein hafif bir diüretiktir, yani büyük miktarlarda tüketildiğinde idrar çıkışını artırabilir ve susuzluğa yol açabilir. Susuzluk dışkıyı sertleştirebilir ve geçmesini zorlaştırabilir.

 Orta düzeyde tüketimin (günde 1-2 fincan) özellikle susuz kalınmadığında sorunlara yol açması olası değildir.

2. Büzücü İçeren Bazı Bitki Çayları

Taninlerle (siyah çayda ve bazı bitki karışımlarında bulunur) yapılan çaylar sindirim sistemi üzerinde bağlayıcı bir etkiye sahip olabilir. Aşırı alımı hassas kişilerde bağırsak hareketlerini yavaşlatabilir.

Kabızlığı Gidermeye Yardımcı Çaylar

1. Senna Çayı

Doğal bir uyarıcı müshil olup 6-12 saat içinde bağırsak hareketini başlatabilir. Sadece kısa süreli kullanım önerilir; uzun süreli kullanım bağımlılığa neden olabilir.

2. Nane Çayı

Bağırsak kaslarını gevşetir. Kabızlıkla ilişkili şişkinlik ve gaza yardımcı olabilir.

3. Zencefil Çayı

Sindirimi destekler. Bağırsak hareketini hafifçe uyarır.

4. Rezene veya Papatya Çayı

Şişkinliği azaltmaya ve sindirim rahatsızlığını hafifletmeye yardımcı olur

Bağırsak sağlığı için yalnızca çaya güvenmeyin. Çay alımınızı her zaman bol suyla dengeleyin. Çok fazla kafeinli çay içiyorsanız, yeterli sıvı aldığınızdan emin olun.

Kabızlık için şurup tercihi hangisi olmalı?

Aşağıda en sık kullanılan şurup türleri listelenmiştir:

1. Laktuloz Şurubu

• Ozmotik müshil olup kolona su çeker, dışkıyı yumuşatır.
• 24–48 saat içinde etki gösterir.
• Yetişkinler, çocuklar, yaşlılar, hamile ve emziren kadınlarda kullanılabilir.
• Uzun süreli kullanım için nazik ve güvenlidir
• Başlangıçta şişkinliğe veya gaza neden olabilir

2. Sorbitol Şurubu

• Laktuloza benzer şekilde bağırsaklara su çekerek çalışır
• Laktulozdan biraz daha hızlı etki edebilir
• Genellikle çocuklarda ve yetişkinlerde kullanılır
• Tek başına veya diğer ajanlarla birlikte kullanılabilir

3. Magnezyum Hidroksit Şurubu

• Bağırsaktaki suyu artırır, bağırsak hareketini başlatır
• 30 dakikadan 6 saate kadar etki gösterebilir.
• Böbrek hastalığı olan hastalarda veya hamilelikte dikkatli kullanılması gereklidir.

4. Polietilen Glikol (PEG) Solüsyonları (Teknik olarak şurup değil ama benzeri)

• Suda çözülmüş toz, orta ila şiddetli kabızlık için kullanılır
• Tıbbi rehberlik altında uzun süreli kullanım için güvenlidir

Kabızlık hamilelik belirtisi mi?

Evet, kabızlık hamileliğin çok yaygın bir belirtisidir, özellikle de birinci ve üçüncü trimesterlerde sık rastlanır. Genellikle ilk üç ayda başlar ve hamilelik ilerledikçe devam edebilir veya kötüleşebilir.

Kabızlık Hamilelikte Neden Oluşur?

Vücuttaki birkaç değişiklik buna neden olur:

1. Hormonal Değişiklikler

Progesteron hormonu bağırsaklar da dahil olmak üzere düz kasları gevşetir, bu da sindirimi ve bağırsak hareketlerini yavaşlatır.

2. Büyüyen Rahim

Rahim büyüdükçe bağırsaklara ve rektuma baskı yapar ve dışkının geçmesini zorlaştırır.

3. Demir Takviyeleri

Doğum öncesi vitaminler ve demir hapları genellikle dışkıyı sertleştirir ve kabızlığı kötüleştirir.

4. Azalan Fiziksel Aktivite

Birçok hamile kadın daha az aktif hale gelir ve bu da bağırsak hareketini azaltır.

5. Beslenmede Değişiklikler

Bazı beslenme değişiklikleri veya istekleri lif alımını düşürebilir ve bu da soruna katkıda bulunabilir.

Kabızlık ve hemoroid için hangi doktora gidilmeli?

Kabızlık için öncelikle değerlendirme için dahiliye uzmanına muayene olunup, gerekli durumlarda gastroenteroloji uzmanına yönlendirilme gerekli olabilir.

Kabızlık mide bulantısı yapar mı?

Evet, kabızlık özellikle şiddetli veya uzun süreli olduğunda mide bulantısına neden olabilir.

 Kabızlık Mide Bulantısına Nasıl Yol Açar?

1. Geri Birikmiş Atık ve Gaz

Dışkı kolonda biriktiğinde şişkinlik, gaz ve karın basıncına neden olabilir, bu da mideyi tahriş edebilir ve mide bulantısına yol açabilir.

2. Yavaşlamış Sindirim

Kabızlık, mide boşalması da dahil olmak üzere tüm sindirim sürecini yavaşlatır ve bu da dolgunluk veya mide bulantısı hissini tetikleyebilir.

3. Toksin Yeniden Emilimi (kronik vakalarda)

Uzun süreli kabızlıkta, atık maddeler fermente olmaya başlayabilir ve toksinler kısmen yeniden emilebilir, bu da bazı kişilerde mide bulantısı, yorgunluk veya baş ağrısına neden olabilir.

Kabızlık Kilo aldırır mı?

Evet  ama sadece geçici olarak kalıcı kilo alımına neden olmaz. Kabızlık, kiloda küçük ve kısa süreli bir artışa neden olabilir, ancak gerçek yağ kazanımına neden olmaz.

Kabız olduğunuzda, kolonunuzda atık madde birikir. Bu, ne kadar dışkı tutulduğuna bağlı olarak 0,5 ila 2 kg ekstra kilo aldırabilir.

Kabızlığa genellikle şişkinlik eşlik eder ve bu da gerçek vücut yağınız artmamış olsa bile daha ağır hissetmenize ve görünmenize neden olabilir.

Sindirim sisteminiz yavaşladığında, yiyecekler bağırsaklarınızda daha uzun süre kalır ve daha ağır bir hisse ve muhtemelen su tutulmasına neden olur.

 Basur kabızlık yapar mı?

Doğrudan değil ancak hemoroidler kabızlığa birkaç dolaylı yoldan katkıda bulunabilir veya kabızlığı kötüleştirebilir.

Ağrılı hemoroidleri olan kişiler tuvalete gitmekten kaçınabilir, bu da dışkı tutulmasına ve kabızlığın kötüleşmesine yol açabilir.

Hemoroidlerden kaynaklanan ağrı, istemsiz sıkmaya neden olabilir (anal kasların spazmı) ve bu da gevşemeyi ve dışkılamayı zorlaştırır.

Büyük veya tromboze hemoroidler, rektal tıkanıklık hissi yaratıp eksik boşaltım veya tıkanıklık gibi yanlış bir his verebilir.

Hemoroid olan hasta;

Kabızlık, Zorlanma, Hemoroid, Ağrı, Dışkıyı tutma, Daha fazla kabızlık gibi bir kısır döngü içine girer.

Ne Yapmalı:

• Dışkıyı lif, su ve hafif müshiller ile yumuşatın
• Hemoroidleri kremler, ılık oturma banyoları veya şiddetliyse tıbbi prosedürlerle tedavi edin
• Ikınmaktan kaçının ve  tuvalette çok uzun süre oturmayın

Diyette kabızlık olur mu?

Evet, diyet sırasında kabızlık yaygındır, ancak bu diyette bazı yanlış uygulamalar yapıldığı anlamına gelmektedir. 

Diyet Sırasında Kabızlık Neden Olur?

1. Düşük Lif Alımı

Birçok kilo verme diyeti yüksek protein ve düşük karbonhidrata odaklanır, bu da genellikle daha az lif (meyvelerde, sebzelerde, tam tahıllarda bulunur) anlamına gelir.

2. Azaltılmış Gıda Hacmi

Genel olarak daha az yemek, bağırsaklardan daha az madde geçmesi anlamına gelir ve bu da bağırsak hareketlerini yavaşlatabilir.

3. Susuzluk

Düşük kalorili veya düşük karbonhidratlı diyetler diüretik etkiye sahip olabilir. Daha az su = daha sert, daha kuru dışkı anlamına gelir.

4. Yüksek Proteinli Diyetler

Bunlar genellikle lif açısından düşüktür ve yavaş bağırsaklara yol açar.

5. Öğün Atlama veya Düzensiz Yeme

Öğün atlamak bağırsak alışkanlıklarını bozabilir ve dışkılama için doğal tetikleyicileri azaltabilir.

Diyet Yaparken Kabızlığı Nasıl Önleyebilirsiniz

• Lif açısından zengin yiyecekler ekleyin: yapraklı yeşillikler, baklagiller, chia tohumları, meyveler
• Her gün en az 2–2,5 litre su için
• Aktif kalın: kısa yürüyüşler bile sindirimi canlandırmaya yardımcı olur
• Bağırsak ritmini desteklemek için düzenli saatlerde yiyin
• Gününüze ılık su + gerekirse limon veya kuru erikle başlayın