Tiroid hastalığı, boyunda gırtlak bölgesinin sağ ve sol tarafında genelde 5 cm boyunda olan vücut matebolizma fonksiyonlarını etkileyen tiroid bezini etkileyen bir hastalıktır.
Hastalarımızda sık karşılaştığımız tiroid rahatsızlıkları arasında hipotiroidizm (az çalışan tiroid), hipertiroidizm (aşırı çalışan tiroid), tiroid nodülleri ve guatr bulunur.
Rutin yaptırılan Kapsamlı Check Up lar da tiroid ultrasonu ile tiroid bezi incelenebilir.
Tiroid hastalıkları nelerdir?
Tiroid hastalığı, boynun ön tarafında bulunan endokrin sisteminin önemli bir parçası olan tiroid bezini etkileyen bir grup bozukluktur.
Tiroid, vücudun metabolizmasını, enerji üretimini ve kalp hızı, vücut ısısı ve sindirim gibi birçok hayati işlevi düzenleyen hormonlar üretir (esas olarak tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3).
En yaygın iki tiroid hastalığı türü hipotiroidizm ve hipertiroidizm’dir.
1- Hipotiroidizm, tiroid az çalıştığı yani yeterli hormon üretmediğinde ortaya çıkan durumdur.
2- Hipertiroidizm ise tiroidin olması gerekenden fazla çalıştığı durumdur. Bu, kilo kaybına, kaygıya, sinirliliğe, hızlı kalp atışına ve ısı intoleransına yol açabilir.
Diğer tiroid hastalıkları:
3- Guatr
- Tiroid bezinin anormal büyümesi.
- Nedenleri: İyot eksikliği, otoimmün durumlar veya nodüller.
4- Tiroid Nodülleri
- Tiroid bezinde yumrular veya büyümeler.
- İyi huylu veya kötü huylu olabilir.
- Genellikle rutin muayeneler veya görüntüleme sırasında bulunur.
5- Tiroidit
- Tiroid bezinin iltihabı.
- Türleri arasında Haşimato tiroiditi, doğum sonrası tiroiditi ve subakut tiroidit bulunur.
- Geçici hipertiroidizme veya hipotiroidizme neden olabilir.
6- Tiroid Kanseri
- Tiroid dokusunda kötü huylu büyüme.
- Türleri: Papiller, foliküler, medüller ve anaplastik tiroid kanseri.
- Genellikle nodüller veya biyopsi yoluyla tespit edilir.
Tiroid hastalığı neden olur?
Tiroid hastalığı, tiroid bezinin işlevini etkileyen değişik nedenlere bağlı olabilir.
En sık karşılaştığımız nedenler:
1. Otoimmün Bozukluklar
Bağışıklık sistemi yanlışlıkla tiroide saldırır.
Örnekler:
- Haşimato tiroiditi (hipotiroidizme neden olur)
- Graves hastalığı (hipertiroidizme neden olur)
2. İyot Eksikliği
- İyot, tiroid hormonu üretimi için gereklidir.
3. Genetik
- Tiroid hastalığı ailelerde görülebilir ve otoimmün tiroid rahatsızlıkları veya nodülleri riskini artırabilir.
4. Tiroid Nodülleri veya Tümörleri
- Boyun bölgesinde türünden bağımsız olarak gelişen herhangi bir nodül, tiroid bezinin sağlıklı hormon üretimini olumsuz etkileyecektir.
5. Tiroidit
- En çok enfeksiyon kaynaklı tiroid iltihaplanması.
6. Radyasyon Maruziyeti
- Baş veya boyun bölgesine radyasyon tedavisi veya nükleer maruziyet tiroide zarar verebilir.
7. İlaçlar
- Bazı ilaçlar tiroid fonksiyonunu etkileyebilir.
8. Hipofiz Bezi Bozuklukları
- Hipofiz bazı durumlarda tiroidin normal çalışmasına engel olabilir.
Tiroid belirtileri nelerdir?
Tiroid hastalığının belirtileri, tiroid bezinin aşırı aktif (hipertiroidizm) veya az aktif (hipotiroidizm) olmasına göre değişir.
Hipotiroidizm (tiroidin az çalışması) Belirtileri:
- Yorgunluk
- Kilo alımı
- Soğuk tahammülsüzlüğü
- Depresyon
- Yavaş kalp atış hızı
- Kuru cilt ve saç
- Kabızlık
- Hafıza sorunları veya beyin sisi
- Ses kısıklığı
- Şiş yüz
- Adet düzensizlikleri
Hipertiroidizm (Tiroidin fazla çalışması) Belirtileri:
- Normal veya artan iştaha rağmen kilo kaybı
- Hızlı veya düzensiz kalp atışı
- Anksiyete veya sinirlilik
- Titreme (titreyen eller)
- Isı tahammülsüzlüğü
- Aşırı terleme
- Sık bağırsak hareketleri
- Uykusuzluk
- Dışarı fırlayan gözler (Graves hastalığında)
- Adet değişiklikleri
Tiroid bozukluklarıyla ilgili genel belirtiler:
- Boyunda şişlik veya yumru (guatr veya nodül)
- Yutma veya nefes alma zorluğu
- Ruh hali değişiklikleri
- Enerji seviyesinde değişiklikler
Tiroid Risk Faktörleri nelerdir?
Birkaç risk faktörü bir kişinin tiroid hastalığına yakalanma olasılığını artırabilir:
1. Cinsiyet
Kadınların tiroid bozuklukları, özellikle Hashimoto ve Graves hastalığı gibi otoimmün tipler geliştirme olasılığı erkeklerden önemli ölçüde daha yüksektir.
2. Yaş
Tiroid hastalığı yaş dan bağımsız her yaş grubu bireylerde görülebilir. Klinik vakaları gözlemlediğimizde fazla yaş almış kişilerde daha sık karşılaşılmaktadır.
3. Aile geçmişi
Tiroid hastalığı veya diğer otoimmün rahatsızlıkların aile geçmişi riski artırır.
4. Otoimmün hastalıklar
Otoimmün rahatsızlıklar tiroid hastalığı oluşma riskini artırır.
5. İyot dengesizliği
İyot kullanımının dengesizliği tiroidin çalışmasını olumsuz etkiler.
6. Hamilelik ve doğum sonrası dönem
Hamilelik sırasında ve sonrasında hormonal değişiklikler geçici veya kalıcı tiroid sorunlarına neden olabilir.
7. Radyasyona maruz kalma
Boyun veya başa daha önce radyasyon tedavisi uygulanması veya nükleer radyasyona maruz kalınması tiroid kanseri ve işlev bozukluğu riskini artırır.
8. İlaçlar
Bazı ilaçlar tiroid fonksiyonunu etkileyebilir.
9. Sigara İçme
Özellikle tiyosiyanat içeriği nedeniyle sigara içmek tiroid sağlığını etkileyebilir ve otoimmün tiroid rahatsızlıklarını kötüleştirebilir.
Tiroid sorunları nasıl teşhis edilir?
Tiroidle ilgili rahatsızlıklar, kişinin sağlık öyküsünün incelenmesi, bedensel kontrol, bazı biyolojik ölçümler ve çeşitli tarama teknikleriyle ortaya konur.
Süreç işleyişi:
1. Tıbbi geçmiş ve fiziksel muayene
- Yorgunluk, kilo değişiklikleri veya boyun şişmesi gibi semptomları sorulur.
- Guatr (büyümüş tiroid) veya nodüller gibi görünür belirtileri kontrol ederler ve tiroidi değerlendirmek için boynu hissedebilirler.
2. Kan testleri
Bunlar tiroid fonksiyonu için en yaygın ve güvenilir testlerdir:
TSH (Tiroid Uyarıcı Hormon):
- Yüksek TSH = Olası hipotiroidizm
- Düşük TSH = Olası hipertiroidizm
Serbest T4 (Tiroksin):
- Kandaki gerçek tiroid hormonu seviyelerini ölçer
Serbest T3 (Triiyodotironin):
- Genellikle hipertiroidizmde kontrol edilir
Tiroid antikorları (örn. Anti-TPO, Anti-Tg):
- Haşimato veya Graves hastalığı gibi otoimmün tiroid rahatsızlıklarını tespit eder
3. Görüntüleme testleri
Tiroid ultrasonu:
Nodül veya kistlerin boyutunu, şeklini ve varlığını incelemek için kullanılır.
Radyoaktif iyot alımı (RAIU) testi veya tiroid taraması:
Tiroid aktivitesini değerlendirir ve hipertiroidizmin nedenleri arasında ayrım yapmaya yardımcı olur.
4. Biyopsi (İnce İğne Aspirasyonu):
Tiroidde kitleler saptandığında, olası kanser riskini değerlendirmek amacıyla doku örneği alınarak inceleme yapılabilir.
Bu testler tiroid hastalığı türünü belirlemeye ve tedavi kararlarını yönlendirmeye yardımcı olur.
Tiroid için Hangi Testler Yapılır?
Tiroid fonksiyonunu değerlendirmek ve tiroid bozukluklarını teşhis etmek için çeşitli testler kullanılır.
Bunlara kan testleri, görüntüleme çalışmaları ve bazen biyopsi prosedürleri dahildir:
Kan Testleri
Bunlar tiroid fonksiyonunu değerlendirmek için en yaygın ve temel olanlardır:
1. TSH (Tiroid uyarıcı hormon):
Birinci basamak test. Yüksek TSH hipotiroidizmi; düşük TSH hipertiroidizmi gösterir.
2. Serbest T4 (Tiroksin):
Aktif tiroid hormonunu ölçer. Düşük seviyeler hipotiroidizmi; yüksek seviyeler hipertiroidizmi gösterir.
3. Serbest T3 (Triiyodotironin):
Özellikle hipertiroidizmi değerlendirmede faydalıdır.
4. Tiroid antikorları
Otoimmün tiroid hastalığını tespit eder:
- Anti-TPO (Tiroid Peroksidaz Antikoru
- Anti-Tg (Tiroglobulin Antikoru)
- TSI (Tiroid Uyarıcı İmmünoglobulin) Graves hastalığında
5. Tiroglobulin testi:
Esas olarak tiroid kanseri hastalarının takibinde kullanılır.
Görüntüleme Testleri
A. Tiroid ultrasonu:
Tiroidin yapısını görüntüler, nodülleri veya büyümeyi tespit eder.
B. Radyoaktif iyot alımı (RAIU) testi:
Tiroidin ne kadar iyot emdiğini ölçer; hipertiroidizmin nedenlerini teşhis etmeye yardımcı olur.
C. Tiroid taraması:
Bezin boyutunu, şeklini ve aktivitesini gösteren görsel bir görüntü sağlar.
Biyopsi (İnce İğne Aspirasyonu – FNA)
Tiroid kanseri şüphesinde herhangi bir nodüle rastlanırsa yapılır.
Tiroid Hastalığı Tedavisi 2025?
Tiroidin tedavi yöntemi, bezin fazla çalışması, yetersiz hormon üretimi, iltihaplanma, büyüme ya da kötü huylu tümör gibi durumların hangisinin söz konusu olduğuna göre şekillenir.
1. Hipotiroidizm tedavisi:
- Tiroid hormonu replasman tedavisi standart tedavidir.
- Hormon seviyelerini normalleştirmek ve yorgunluk, kilo alımı ve depresyon gibi semptomları hafifletmek için günlük olarak alınır.
2. Hipertiroidizm tedavisi:
- Antitiroid ilaçlar: Hormon üretimini azaltır.
- Radyoaktif iyot tedavisi: Aşırı aktif tiroid dokusunu kademeli olarak yok eder.
- Ameliyat (tiroidektomi): Bazen diğer tedaviler başarısız olursa veya büyük guatrlar veya kanser durumunda önerilir.
3. Tiroid nodülleri ve guatr tedavisi:
- Gözlem: İyi huyluysa ve semptomlara neden olmuyorsa.
- İlaç veya iyot takviyesi: Seçilmiş vakalarda.
- Ameliyat: Nodüller büyükse, şüpheliyse veya yakındaki yapıları sıkıştırıyorsa.
4. Tiroid kanseri tedavisi:
- Tiroidin bir kısmının veya tamamının cerrahi olarak çıkarılması.
- Kalan kanser hücrelerini yok etmek için radyoaktif iyot. Tiroid hormon tedavisi TSH’yi baskılamak ve tekrarlamayı önlemek için.
- Görüntüleme ve tiroglobulin testleri ile takip.
5. Tiroidit tedavisi:
Türe göre değişir (örn. Haşimato, subakut).
Şunları içerebilir:
- Ağrı için anti-inflamatuar ilaçlar
- Hipotiroidizm için hormon replasmanı
- Geçici hipertiroid fazı için semptom yönetimi
Düzenli izleme ve kişiye özel bakım esastır, çünkü tiroid hastalıkları zamanla değişebilir.
Sık Sorulan Sorular
Tiroid krizi nedir?
Tiroid krizi, tiroid fırtınası olarak da bilinir, vücuttaki aşırı yüksek tiroid hormon seviyeleri nedeniyle oluşan nadir ancak yaşamı tehdit eden bir tıbbi acil durumdur.
Genellikle tedavi edilmemiş veya yetersiz kontrol edilen hipertiroidizmin bir komplikasyonudur, özellikle Graves hastalığı gibi durumlarda.
Tiroid krizinin temel özellikleri:
- Aniden başlayan şiddetli semptomlar
- Yüksek ateş (genellikle 40°C)
- Hızlı kalp atışı (taşikardi) veya düzensiz kalp atışı
- Şiddetli ajitasyon
- Aşırı terleme
- Mide bulantısı, kusma veya ishal
- Düşük kan basıncı ve olası kalp yetmezliği
Nedenler ve Tetikleyiciler:
Tiroid fırtınası şunlar tarafından tetiklenebilir:
- Enfeksiyonlar
- Ameliyat
- Travma
- Doğum
- Tiroid ilacını aniden kesme
- İyot maruziyeti (örn. taramalarda kontrast boya)
Tedavi:
Hemen hastaneye yatırılmanız gerekir. Tedavi için:
- Hormon üretimini azaltmak için Antitiroid ilaçlar
- Kalp atış hızını kontrol etmek için Beta blokerler
- İltihabı ve hormon dönüşümünü azaltmak için Steroidler
- Destekleyici bakım (IV sıvıları, oksijen, soğutma)
Tiroid bezi görevleri nelerdir?
Tiroidin başlıca görevi, vücudun enerjiyi nasıl kullandığını etkileyen metabolizmayı düzenlemektir.
Vücut sıcaklığını, kalp atış hızını, kiloyu, sindirimi ve kas gücünü kontrol etmeye yardımcı olur. Tiroid, T3 ve T4 hormonlarını salgılayarak organların ve hücrelerin her gün düzgün çalışmasını sağlar.
Tiroid hangi hormonları salgılar?
Tiroid bezi üç ana hormon salgılar:
1. Tiroksin (T4) En bol bulunan tiroid hormonudur; metabolizmayı, enerji seviyelerini ve vücut sıcaklığını düzenlemeye yardımcı olur.
2. Triiyodotironin (T3) T4’ten daha aktiftir ve vücudun enerjiyi nasıl kullandığını kontrol etmede önemli bir rol oynar.
3. Kalsitonin Yüksek kalsiyum seviyelerini düşürerek kandaki kalsiyum seviyelerini düzenlemeye yardımcı olur.
Tiroid bezi büyüklüğü ne kadardır?
Tiroid bezi küçüktür ve kelebek şeklindedir. Boynun ön tarafında, Adem elmasının hemen altında yer alır.
Yetişkinlerde, genellikle yaklaşık 20 ila 30 gram ağırlığındadır ve 4 ila 6 cm genişliğindedir. Her lob yaklaşık 5 cm uzunluğundadır ve isthmus adı verilen ince bir doku şeridiyle birbirine bağlıdır.
Tiroid nodülü nedir?
Tiroid nodülü, tiroid bezinin içinde oluşan katı veya sıvı dolu bir yumrudur. Çoğu tiroid nodülü iyi huyludur (kanserli değildir) ve genellikle hiçbir belirtiye neden olmaz.
Bazıları boyunda bir yumru olarak hissedilebilir veya fiziksel muayene veya görüntüleme testi sırasında keşfedilebilir.
Tiroid hastaları ne yememeli?
Tiroid hastaları tiroid fonksiyonuna veya ilaçlara müdahale edebilecek belirli yiyeceklere dikkat etmelidir.
Kaçınılması gereken yiyecekler:
1. Soya ve soya bazlı ürünler
- Tiroid hormonu ilaçlarının emilimini engelleyebilir.
- Tofu, soya sütü, edamame ve soya protein tozlarını içerir.
2. Turpgiller sebzeleri (çiğken)
- Büyük miktarlarda iyot alımını etkileyebilir.
- Brokoli, lahana, karnabahar, kara lahana ve Brüksel lahanasını içerir.
- Pişirildiğinde ve orta miktarda yenildiğinde güvenlidir.
3. Gluten (Haşimoto’lu olanlar için)
- Hassas kişilerde otoimmün tepkileri kötüleştirebilir. Buğday, arpa ve çavdarda bulunur.
4. Çok işlenmiş gıdalar
- Çoğu zaman yüksek miktarda sodyum içerdiğinden tansiyonu artırabilir; özellikle tiroidin yavaş çalıştığı durumlarda bu durum daha tehlikeli olabilir.
5. Aşırı iyot
- Çok fazla iyot (örneğin deniz yosunu veya takviyelerden) hem hipertiroidizmi hem de hipotiroidizmi kötüleştirebilir.
Meyve, sebze, yağsız protein ve uygun iyot seviyeleri açısından zengin, dengeli, tam gıdalardan oluşan bir diyet tiroid sağlığı için en iyisidir. Kişiselleştirilmiş tavsiyeler için her zaman doktorunuza veya diyetisyeninize danışın.
Tiroid problemleri erken belirtileri nelerdir?
Tiroid sorunlarının erken belirtileri belirsiz olabilir ve sıklıkla diğer rahatsızlıklarla karıştırılabilir:
- Açıklanamayan kilo alımı veya kaybı
- Yorgunluk veya düşük enerji
- Soğuğa veya sıcağa karşı hassasiyet
- Kuru cilt veya saç incelmesi
- Depresyon veya anksiyete gibi ruh hali değişiklikleri
- Konsantrasyon sorunu veya hafıza sorunları
- Adet düzensizlikleri
- Kabızlık veya sık bağırsak hareketleri
- Boyunda şişlik (olası guatr)
Tirodi Hastalığı Genetik midir?
Evet, tiroid hastalığı genetik olabilir. Genellikle ailelerde görülür, özellikle Haşimato tiroiditi ve Graves hastalığı gibi otoimmün tiroid rahatsızlıkları.
Yakın bir aile üyenizde tiroid hastalığı varsa, tiroid bozukluğu geliştirme riskiniz daha yüksektir. Genetik, bağışıklık sisteminizin nasıl çalıştığını, tiroidinizin hormonlara nasıl yanıt verdiğini ve genel tiroid hormonu dengenizi etkileyebilir.
Ancak çevresel faktörler, diyet, stres ve diğer sağlık koşulları da hastalığın gelişip gelişmemesinde rol oynar.
Tiroid az çalışırsa ne olur?
Tiroid bezi az çalışıyorsa (hipotiroidizm adı verilen bir durum), yeterli tiroid hormonu üretmez ve bu da vücudun metabolizmasını yavaşlatır. Bu, yorgunluk, kilo alımı, soğuk tahammülsüzlüğü, kuru cilt, depresyon, kabızlık, yavaş kalp hızı ve hafıza sorunları gibi semptomlara yol açabilir.
Zamanla, tedavi edilmezse hipotiroidizm guatr, kısırlık, kalp sorunları veya hatta nadir görülen ancak ciddi bir durum olan miksödem gibi komplikasyonlara neden olabilir.
Tiroid nodülü olanlar nelere dikkat etmeli?
Tiroid nodülü olan kişiler aşağıdakilere dikkat etmelidir:
- Düzenli kontroller: Nodül boyutunu ve işlevini izlemek için doktorunuzun ultrason veya kan testleri önerilerini izleyin.
- Belirtilere dikkat: Boyun şişmesi, yutma zorluğu, ses kısıklığı veya nodülün hızlı büyümesi gibi değişiklikleri bildirin.
- Tiroid fonksiyon testleri: Hormonal dengesizlikleri tespit etmek için TSH, T3 ve T4 seviyelerini takip edin.
- Gerekirse biyopsi: Nodül şüpheli veya büyükse, kanseri ekarte etmek için ince iğne aspirasyonu (FNA) önerilebilir.
- İlaç uyumu: Tiroid hormon tedavisi reçete edilirse, belirtildiği şekilde alın.
- İyot aşırı yüklenmesinden kaçının: Çok fazla iyot (örneğin, takviyelerden veya deniz yosunundan) nodül büyümesini etkileyebilir. Sağlıklı Yaşam Tarzı: Dengeli beslenin ve tiroid sağlığınızı etkileyebilecek sigaradan uzak durun.
Tiroide ne iyi gelir?
Tiroid sağlığını desteklemek için, tiroidin düzgün çalışmasına yardımcı olan besinler açısından zengin, dengeli bir diyet yapmak önemlidir. Faydalı yiyecekler şunlardır:
- İyot açısından zengin yiyecekler: Deniz yosunu, süt ürünleri, yumurta ve iyotlu tuz, tiroidin hormon üretmesine yardımcı olur.
- Selenyum açısından zengin yiyecekler: Brezilya fıstığı, ayçiçeği çekirdeği, ton balığı ve yumurta tiroidi korur ve hormon dönüşümüne yardımcı olur.
- D vitamini ve Omega-3’ler: Yağlı balıklarda (somon gibi), güçlendirilmiş sütte ve yumurtada bulunur ve iltihabı azaltmaya yardımcı olurlar.
- Tam tahıllar, meyveler ve sebzeler: Genel sağlık için lif ve antioksidan sağlar.
Tiroid için hangi doktora gidilir?
Tiroid sorunları için bir dahiliye (iç hastalıkları) uzmanı ile görüşmelisiniz. İhtiyaç olması halinde, endokrinolog ile ileri aşamalarda görüşebilirsiniz.
Ayrıca, ilk testleri (TSH, T3, T4 gibi) isteyebilecek ve gerekirse sizi bir endokrinoloğa yönlendirebilecek bir iç hastalıkları uzmanı ile başlayabilirsiniz.
Tiroid ilaçları nasıl kullanılır?
Tiroid ilaç kullanımınızı mutlaka takibinizi yapan dahiliye uzmanı eşliğinde almasınız. Doktorunuz size en doğru yönlendirmeyi yapacaktır.
Ayrıca, tiroid ilacınızı aldıktan sonraki 4 saat içinde kalsiyum, demir takviyeleri veya antiasitler almaktan kaçının, çünkü bunlar emilimi etkileyebilir.
Tiroid bezi çalışmazsa hangi organlara zarar verir?
Tiroid bezi düzgün çalışmıyorsa (özellikle hipotiroidizm durumunda), vücuttaki birçok organı ve sistemi etkileyebilir çünkü tiroid hormonları metabolizma ve hücresel işlev için gereklidir.
Farklı organların nasıl etkilenebileceği:
Kalp: Yavaş kalp hızı, kalp hastalığı riskinin artması, yüksek kolesterol.
- Beyin: Hafıza sorunları, depresyon, konsantre olma zorluğu (“beyin sisi”).
- Sindirim sistemi: Yavaş sindirim, kabızlık.
- Üreme sistemi: Düzensiz adet dönemleri, doğurganlık sorunları, hamilelikte komplikasyonlar.
- Kaslar ve eklemler: Zayıflık, sertlik veya kramplar.
- Böbrekler: Yavaşlamış işlev, atıkları filtreleme yeteneğinin azalması.
- Kalp: Yavaş kalp hızı, kalp hastalığı riskinin artması, yüksek kolesterol.